ภาวะมีบุตรยากไม่ใช่เรื่องผิดปกติร้ายแรงเสมอไป และสามารถตรวจหาสาเหตุได้ค่อนข้างชัดเจน เมื่อรู้ต้นตอ ก็สามารถวางแผนการรักษาที่เหมาะสม เพื่อเพิ่มโอกาสตั้งครรภ์ได้มากขึ้น
ข้อควรรู้เรื่องภาวะมีบุตรยาก
- ภาวะมีบุตรยากคืออะไร
- สาเหตุของภาวะมีบุตรยากในผู้หญิง
- สาเหตุของภาวะมีบุตรยากในผู้ชาย
- สัญญาณเตือนที่อาจบ่งบอกว่ามีภาวะมีบุตรยาก
- วิธีการตรวจหาสาเหตุภาวะมีบุตรยาก
- ภาวะมีบุตรยากรักษาได้ไหม
- แนวทางการรักษาภาวะมีบุตรยาก
ภาวะมีบุตรยากคืออะไร
ภาวะมีบุตรยาก คือ ภาวะที่คู่สมรสไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ภายในระยะเวลา 1 ปี ทั้งที่มีเพศสัมพันธ์สม่ำเสมอโดยไม่คุมกำเนิด อย่างน้อย 2 ครั้งต่อสัปดาห์
โดยอาจเกิดได้จากปัญหาของฝ่ายหญิง ฝ่ายชาย หรือทั้งสองฝ่ายร่วมกัน
สาเหตุของภาวะมีบุตรยากในเพศหญิง
สาเหตุที่พบบ่อย ได้แก่
- ความผิดปกติของการตกไข่ เช่น ภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ (PCOS), ภาวะโปรแลคตินในเลือดสูง, ต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ เป็นต้น
- ปริมาณไข่ลดลง ซึ่งมักสัมพันธ์กับอายุของฝ่ายหญิงที่มากขึ้น
- ท่อนำไข่อุดตัน เช่น การทำหมันหญิง การผ่าตัดท่อนำไข่ออก หรือมีพังผืดเกี่ยวรัดท่อนำไข่ ซึ่งอาจเกิดจากการติดเชื้อ การผ่าตัดบริเวณปีกมดลูก หรือโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) ทำให้เกิดพังผืดขัดขวางการปฏิสนธิ
- ความผิดปกติของมดลูกหรือปากมดลูก เช่น เนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูก เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ในกล้ามเนื้อมดลูก ติ่งเนื้อในโพรงมดลูก หรือพังผืดในโพรงมดลูก
สาเหตุของภาวะมีบุตรยากในผู้ชาย
- ความผิดปกติในการสร้างอสุจิ เช่น เส้นเลือดขอดบริเวณอัณฑะ หรืออัณฑะทำงานล้มเหลว ส่งผลให้จำนวนอสุจิน้อยหรือเคลื่อนไหวผิดปกติ
- ความผิดปกติของการขนส่งน้ำอสุจิ เช่น การอุดตันของท่อทางเดินน้ำอสุจิในบางตำแหน่ง
- ฮอร์โมนเพศชายผิดปกติ ส่งผลต่อการสร้างอสุจิและสมรรถภาพทางเพศ
สัญญาณเตือนที่บอกว่ามีภาวะมีบุตรยาก
- มีเพศสัมพันธ์สม่ำเสมอโดยไม่คุมกำเนิดอย่างน้อย 2 ครั้งต่อสัปดาห์ เกิน 1 ปี แต่ยังไม่ตั้งครรภ์
- รอบเดือนมาไม่ปกติ หรือประจำเดือนขาด
- เคยมีประวัติติดเชื้อในอุ้งเชิงกรานหรืออัณฑะ
วิธีการตรวจหาสาเหตุภาวะมีบุตรยาก
แพทย์จะตรวจภาวะมีบุตรยากเริ่มจากการ ซักประวัติ ตรวจร่างกาย และตรวจเพิ่มเติม เพื่อสืบค้นหาสาเหตุของภาวะมีบุตรยาก เช่น
- ตรวจเลือดดูระดับฮอร์โมนและการติดเชื้อ
- ตรวจน้ำเชื้อของฝ่ายชาย
- อัลตราซาวด์ตรวจดูสภาพมดลูกและรังไข่
ภาวะมีบุตรยากรักษาได้ไหม
ภาวะมีบุตรยากสามารถรักษาได้ในหลายกรณี ทั้งในผู้หญิงและผู้ชาย โดยผลการรักษาจะขึ้นอยู่กับ สาเหตุของความผิดปกติ อายุของคู่สมรส และสุขภาพโดยรวมของทั้งสองฝ่าย
แนวทางการรักษาภาวะมีบุตรยาก
แนวทางการรักษาภาวะมีบุตรยากขึ้นอยู่กับ สาเหตุ อายุ ระยะเวลาที่พยายามมีบุตร ตรวจภาวะมีบุตรยาก และสุขภาพโดยรวมของคู่สมรส แพทย์จะประเมินและเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสมที่สุด โดยแนวทางหลัก ๆ ได้แก่
การปรับพฤติกรรมและดูแลสุขภาพ
เป็นขั้นตอนพื้นฐานที่ช่วยเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์
- ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์เหมาะสม
- งดสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ และเลิกใช้สารเสพติด
- พักผ่อนให้เพียงพอ ลดความเครียด และรับประทานอาหารที่ถูกสุขลักษณะ
- ปรึกษาแพทย์หากมีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง หรือโรคเรื้อรังอื่น ๆ เพื่อปรับแผนการรักษาให้เหมาะสม
- มีเพศสัมพันธ์ในช่วงที่มีการตกไข่
การใช้ยาเพื่อกระตุ้นการตกไข่
- เหมาะสำหรับผู้หญิงที่มีปัญหาไข่ไม่ตกหรือรอบเดือนผิดปกติ ยาจะช่วยให้รังไข่ผลิตไข่และตกไข่ได้ตามปกติ
เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์
- เทคโนโลยีนี้ช่วยเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ โดยเฉพาะในคู่ที่รักษาด้วยวิธีทั่วไปแล้วยังไม่สำเร็จ
เอกสารอ้างอิง
- แหล่งอ้างอิง ราชวิทยาลัยสูตินรีแพทย์แห่งประเทศไทย. (2566). แนวทางเวชปฏิบัติภาวะมีบุตรยาก (ฉบับ พ.ศ. 2566). กรุงเทพฯ: คณะผู้จัดทำแนวทางเวชปฏิบัติภาวะมีบุตรยาก (ฉบับ พ.ศ. 2566).
บทความที่น่าสนใจ
สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม
พ.ญ.ภัทราพร ศรีพระคุณ
แพทย์เวชปฏิบัติทั่วไป
แก้ไขล่าสุด : 14/11/2025
อนุญาตให้ใช้งานภาพโดยไม่ต้องขออนุญาต เฉพาะในเชิงให้ความรู้ หรือเพื่อการศึกษาเท่านั้น โดยต้องให้เครดิตหรือแสดงแหล่งที่มาของ intouchmedicare.com